Роберт Искәндәр улы Нигъмәтуллин 1940 нчы елның 17 июнендә Мәскәүдә туган. Әтисе — Искандәр Нигъмәт улы Нигъмәтуллин (Терегулов) (1908—1980), совет галиме, теплофизик, техника фәннәре докторы (1955), профессор (1955), җылылык һәм атом электростанцияләре буенча хезмәтләр авторы. 1938—1964 елларда Н. Э. Бауман исемендәге Югары Техник университетында эшләгән, 1964-1980 елларда Бөтенсоюз читтән торып укый торган политехник институтының җылылык энергияләре җайланмасы кафедрасы белән җитәкчелек иткән. Әтисе ягыннан бабасы Гиниятулла Терегулов (1891—1984) совет врач-терапевты, галим-курортолог, 1931 нче елда Башкорт иедицина институтын оештыручы.
Әнисе – Газизова Лилия Лотфулла кызы (1914—2005), врач. Әнисе ягыннан бабасы, Лотфулла Габделгазизов, башкорт авылы Сәрмәнәй һәм Троицкий шәһәрләрендә мәктәп директоры булып эшләгән, башкорт һәм татар мәктәпләре өчен рус теле дәреслеге язган, Беренче бөтендөнья сугышы башланыр алдыннан вафат булган.
Энеләре: Булат (1943) һәм Рәис (1946) — икесе дә профессорлар, техник фәннәр докторлары.
1963 нче елда Н. Э. Бауман исемендәге Югары Техник университетын һәм 1965 нче елда М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университетын тәмамлаган.
1965 - 1986 нчы елларда Мәскәү дәүләт университетының механика Институтында эшләгән. 1971 нче елдан физика-математика фәннәре докторы, профессор (1978).
1986 нчы елдан СССР ФА Себер бүлегенең Төмән фәнни үзәгендә эшләгән., механика һәм күп фазалы системалар Институтын оештырган.
1987 нче елда СССР ФА әгъза корреспонденты, 1991 нче елда Россия ФА академигы булып сайланган.
1993 елдан 2006 нчы елга кадәр – РФА Уфа фәнни үзәге Президиумы председателе.
2006 нчы елдан 2016 нчы елга кадәр РФА П.П. Ширшов исемендәге океанология Институты директоры, 2017 нче елдан башлап аның фәнни җитәкчесе.
2010 нчы елдан – Мәскәү дәүләт университеты механика-математика факультеты дулкын һәм газ динамикасы кафедрасы мөдире. Шулай ук Төмән дәүләт университеты физика факультетының фәнни җитәкчесе дә булып тора. Елга якынча бер тапкыр Төмәнгә килә һәм гамәли математика, экономика, океанология, заманча фән һәм инженерия турында лекцияләр укый.
2013 нче елда реорганизация булган очракта яңа “РФА” га кермәвен тәкъдир итеп бер төркем РФА академиклары һәм әгъза-корреспондентлары язган гаризага имза куя.
2017 нче елның июнендә РФА президенты вазифасына дәгъва кылуы турында белдерә һәм август башында сайлау алды программасы турында сөйли. Аның кандидатурасы, тагын дүрт кандидатура белән беррәттән, РФ хөкүмәте тарафыннан ризалык ала. 26 нчы сентябрьдә, тавыш бирүнең беренче турында ул икенче урында була (1596 дан 276 тавыш) һәм А. М. Сергеев белән икенче турга үтә (681 тавыш). Икенче тур нәтиҗәләре буенча А. М. Сергеевка оттыра. Бу вакытта, 2014 нче елдагы кебек үк, Академия Президиумы составына сайлана. Шулай ук РФА фәнни этика буенча комиссия әгъзасы да булып тора.
Мәскәү экономик форумы эксперты.
200 дән артык фәнни мәкалә һәм берничә китап авторы.
Р. И. Нигъмәтуллин шәкертләре арасында 23 фән докторы һәм 50 фән кандидаты, академк институтларның 3 директоры, 1 РФА әгъза-корреспонденты бар.
Р. И Нигъмәтуллин Башкортостан Республикасы Корылтае депутаты булып 1995 һәм 1999 нчы елларда сайланган. 1999 нчы елда Башкортостан Республикасы Киров бер мандатлы сайлау округы буенча РФ Дәүләт Думасы депутаты булып сайланган, аның кандидатурасы турыдан-туры сайлаучылар тарафыннан күрсәтелгән. “Россия Регионнары” депутат төркеме әгъзасы, экология буенча Комитет, Югары экологик совет әгъзалары булып торган. 2017 нче елның августында Бөтендөнья Татар конгрессында Милли шура әгъзасы булып сайланды.
Россиянең теоретик һәм гамәли механика буенча Милли комитеты әгъзасы.
Җылылык физикасы һәм механика буенча әйдәп баручы халыкара журналлар редколлегияләре әгъзасы.
Ислам дөньясы фәннәр Академиясы әгъзасы.
Тоташ мохит механикасы буенча хезмәтләре циклы өчен 1973 нче елда Ление комсомолы премиясенә лаек булган.
“Газ-сыеклык системаларының дулкын динамикасы” эшләре циклы өчен (1952-1982) СССР дәүләт премиясе лауреаты (1983).
2012 нче елда Россия Федерациясе Хөкүмәтенең фән һәм техника өлкәсендәге премиясенә лаек булган.
Шулай ук “Ватан алдындагы хезмәтләре өчен” IV ләрәҗә ордены, (25 апрель 2011 ел), Почёт ордены (2000) кавалеры. СССР Халык Хуҗалыгы уңышлары күргәзмәсенең алтын медаленә, Россия космонавтика Федерациясенең В. П. Макеев һәм К. Э. Циолковский исемендәге медальләре кавалеры. СССР ФА фундаменталь эзләнүләр конкурсында беренче дәрәҗә дипломга лаек булган (1990).
Ике баласы – улы Таһир (1969) һәм кызы Кәримә (1984) бар. Алар АКШта укыганнар һәм эшләгәннәр, хәзер исә Россиягә яшәргә кайтканнар. Галим үзе моны табигый хәл дип саный.
Ро́берт Иска́ндрович Нигмату́лин (тат. Роберт Искәндәр улы Нигъмәтуллин; род. 17 июня 1940, Москва, РСФСР, СССР) — советский и российский учёный-механик, педагог. Научный руководитель ИО РАН имени П. П. Ширшова с 2017 года, академик РАН (1991, секция математики, механики, информатики), экс-президент АН Республики Башкортостан, депутат Государственной Думы третьего созыва.
Родился 17 июня 1940 года в Москве. Татарин.
Отец — Искандер Нигматулович Нигматулин (Терегулов) (1908—1980), советский учёный-теплофизик, доктор технических наук (1955), профессор (1955), автор трудов по тепловым и атомным электростанциям. В 1938—1964 годах работал в МВТУ имени Н.Э. Баумана, в 1964—1980 годах заведовал кафедрой теплоэнергетических установок Всесоюзного заочного политехнического института. Дед по отцу — Гениатулла Терегулов (1891—1984), советский врач-терапевт, учёный-курортолог, основал в 1931 году Башкирский медицинский институт.
Мать — Газизова Галия Лутфулловна (1914—2005), врач. Дед по матери, Лутфулла Абдулгазизов, был директором школы в башкирской деревне Серменево и городе Троицке, написал учебник русского языка для башкирских и татарских школ; умер накануне Первой мировой войны.
Братья: Булат (род. 1943) и Раис (род. 1946) — оба являются профессорами, докторами технических наук.
Окончил МВТУ имени Н. Э. Баумана в 1963 году и механико-математический факультет МГУ имени М. В. Ломоносова в 1965 году.
С 1965 по 1986 год работал в Институте механики МГУ. Преподавал на механико-математическом факультете МГУ. Доктор физико-математических наук (1971), профессор (1978).
С 1986 года работал в Тюменском научном центре СО АН СССР, организовал Институт механики многофазных систем.
В 1987 году был избран членом-корреспондентом АН СССР, а в 1991 году — академиком РАН.
С 1993 года по 2006 год — председатель Президиума Уфимского научного центра РАН.
С 2006 по 2016 год являлся директором Института океанологии им. П. П. Ширшова РАН, с 2017 года — его научным руководителем.
С 2010 года — заведующий кафедрой волновой и газовой динамики механико-математического факультета МГУ. Является также научным руководителем физфака ТюмГУ. Примерно раз в год приезжает в Тюмень с лекциями о прикладной математике, экономике, океанологии, современной науке и инженерии.
В 2013 году подписал заявление ряда академиков и членов-корреспондентов РАН об отказе вступить в новую «РАН» в случае её реорганизации.
В июне 2017 года заявил о намерении баллотироваться на пост президента Российской академии наук, в начале августа рассказал о предвыборной программе. Его кандидатура, наряду с ещё четырьмя, прошла согласование в правительстве РФ. 26 сентября в первом туре голосования занял второе место (набрал 276 голосов из 1596) и вышел во второй тур выборов вместе с А. М. Сергеевым (681 голос). По результатам второго тура проиграл своему сопернику А. М. Сергееву. При этом, как и в 2014 году, был избран в состав Президиума Академии. Ныне также член комиссии РАН по научной этике.
Является экспертом Московского экономического форума.
Автор более 200 научных статей и нескольких книг, в том числе:
Нигматулин Р. И. Основы механики гетерогенных сред. — М.: Наука, 1978. — 336 с.
Нигматулин Р. И. Динамика многофазных сред. Часть I. — М.: Наука, 1987. — 464 с.
Нигматулин Р. И. Динамика многофазных сред. Часть II. — М.: Наука, 1987. — 360 с.
Нигматулин Р. И. Механика сплошной среды. Кинематика. Динамика. Статистическая динамика. — М.: ГЭОТАР-Медиа, 2014. — 640 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-9704-2898-6.
Член редколлегии журнала "Известия Уфимского научного центра РАН".
Среди учеников Р. И. Нигматулина 23 доктора и 50 кандидатов наук, 3 директора академических институтов, 1 член-корреспондент РАН.
Избирался депутатом Государственного Собрания — Курултая Республики Башкортостан в 1995 и 1999 годах. В 1999 году избран депутатом Государственной Думы РФ по Кировскому одномандатному избирательному округу Республики Башкортостан, выдвигался непосредственно избирателями. Был членом депутатской группы «Регионы России», членом Комитета по экологии, председателем Высшего экологического совета.
На съезде Всемирного конгресса татар (август 2017 года, Казань) избран членом национального совета «Милли шура».
Звания и награды:
член Национального комитета России по теоретической и прикладной механике
член редколлегий ведущих международных журналов по механике и теплофизике
член Академии наук исламского мира
премия Ленинского комсомола (1973) — за цикл работ по механике сплошной среды
Государственная премия СССР (1983) — за цикл работ «Волновая динамика газо-жидкостных систем» (1952—1982)
премия Правительства Российской Федерации в области науки и техники (2012)
орден «За заслуги перед Отечеством» IV степени (25 апреля 2011 года) — за большой вклад в развитие отечественной науки и многолетнюю плодотворную деятельность.
орден Почёта (2000) — за многолетнюю плодотворную работу и большой вклад в укрепление дружбы и сотрудничества между народами.
Золотая медаль ВДНХ СССР
Медали Федерации космонавтики России имени В. П. Макеева и имени К. Э. Циолковского
Диплом первой степени на конкурсе фундаментальных исследований АН СССР (1990)
Женат, имеет сына Тагира (р. 1969) и дочь Кариму (р. 1984). Увлечения: русская и зарубежная литература, башкирская поэзия, автомобильные прогулки, путешествия.
Академик не видит проблемы в научной миграции. На одной из открытых лекций в ТюмГУ он рассказал о судьбе своих двух детей, которые учились и работали в США, вернулись и теперь живут в России.
Robert Iskandrovich Nigmatulin (tat. Robert Iskendar uly Nigmatullin; born in June 17, 1940, Moscow, RSFSR, USSR) is a Soviet and Russian mechanical scientist and teacher. Since 2017, he has been a Scientific Director of the Institute of Oceanology named after P.P. Shirshov and an academician (1991, the section of mathematics, mechanics and informatics). He is a former President of the Academy of Sciences of the Republic of Bashkortostan and a member of the State Duma of the third convocation.
Robert Nigmatulin born on June 17, 1940 in Moscow. He is a Tatar and his father was Iskander Nigmatulovich Nigmatulin (Teregulov) (1908-1980), a Soviet thermophysicist, Doctor of Technical Sciences (1955), Professor (1955), the author of works on thermal and nuclear power plants. In 1938-1964, he worked at the Bauman Moscow State Technical University. His paternal grandfather, Geniatulla Teregulov (1891-1984), was a Soviet physician and balneologist who founded the Bashkir Medical Institute in 1931.
His mother was Gazizova Galiya Lutfullovna (1914-2005), a doctor. His maternal grandfather, Lutfulla Abdulgazizov, was a school principal in the Bashkir village of Sermenevo and the city of Troitsk, and wrote a Russian language textbook for Bashkir and Tatar schools.
His brothers, Bulat (1943) and Rais, (1946) are both professors, Doctors of Technical Sciences.
Robert Nigmatulin graduated from Bauman Moscow State Technical University in 1963 and completed a course at the faculty of mechanics and mathematics of Lomonosov Moscow State University in 1965.
From 1965 to 1986, he worked at the Institute of Mechanics of Moscow State University. He taught at the Department of Mechanics and Mathematics of Moscow State University and became Doctor of Physics and Mathematics in 1971 and Professor in 1978.
From 1986, he worked at the Tyumen Scientific Center of the USSR Academy of Sciences where he organized the Institute of Mechanics of Multiphase Systems.
In 1987, he was elected a corresponding member of the USSR Academy of Sciences, and in 1991 he became an academician of the Russian Academy of Sciences.
From 1993 to 2006, Nigmatulin was the Chairman of the Presidium of the Ufa Scientific Center of the Russian Academy of Sciences.
From 2006 to 2016, he was the Director of the Institute of Oceanology named after P.P. Shirshov at the Russian Academy of Sciences, since 2017 he has been its Scientific Director.
Since 2010 he has headed the Department of Wave and Gas Dynamics of the Faculty of Mechanics and Mathematics at Moscow State University. He is also the scientific Director of the Department of Physics at TSU. About once a year, he comes to Tyumen with lectures on Applied Mathematics, Economics, Oceanology, Modern Science and Engineering.
In 2013, he signed a statement issued by a number of academicians and corresponding members of the Russian Academy of Sciences refusing to join the new RAS in case of its reorganization.
In June 2017, he announced his intention to run for President of the Russian Academy of Sciences and in early August, he presented his election program. His candidacy, along with four others, was approved by the Russian government. However, he lost to his opponent A.M. Sergeev. In 2014, he was elected a member of the Academy Presidium. Currently, Nigmatulin is a member of the RAS Commission on scientific ethics and an expert at the Moscow Economic Forum. Nigmatulin R.I. is the author of more than 200 scientific articles and several books, including:
Nigmatulin R.I. is married, he has a son, Tagir (1969), and a daughter, Karima (1984).
His two children, who studied and worked in the United States, have returned and now live in Russia.